همه چیز درباره سریال «فرار از زندان»؛ از فصل اول تا فصل چهارم

نیمه دوم دهه هشتاد آغاز یک موج مهم در دیدن سریال‌های خارجی بین مردم ایران بود؛ یعنی درست همان سال‌هایی که ساخت سریال‌های تلویزیون در جهان روز به روز رنگ و بوی حرفه ای‌تر و جدی‌تری به خودش می‌گرفت و تنوع ساخت سریال‌ها در شبکه‌های تلویزیونی دنیا روند صعودی غافلگیرکننده‌ای را طی می‌کرد. این سریال‌ها که موضوعات پلیسی-جنایی، اکشن، سیاسی، کمدی و حتی علمی- تخیلی را محور قرار داده‌بودند ، مخاطبان‌شان تنها مردم عادی نبودند و پیگیری داستان این سریال‌ها به محافل جدی‌تر و اصطلاحا روشنفکر جوامع مختلف هم رسیده بود. در آن سال‌ها ناگهان در ایران موج دیدن سریال‌های خارجی که از تلویزیون خودمان پخش نمی‌شد، افزایش چشمگیری پیدا کرد. در بین مخاطبان آن زمان سریال‌های خارجی، سه سریال بیش از همه مورد توجه بود و توسط مردم پیگیری می‌شد:«فرار از زندان»، «لاست» و «۲۴». استقبال از این سریال‌ها به قدری بالا بود که بلافاصله کار دوبله یکی از آن‌ها برای پخش رسمی و مجوزدار در شبکه نمایش خانگی آغاز شد.

اولین سریال دوبله شده خارجی که خارج از تلویزیون مخاطب امکان دسترسی به آن را داشت «فرار از زندان» بود. سریالی اکشن-جنایی که طرفداران پر و پاقرص فراوانی،هم در ایران و هم در سراسر جهان داشت. البته هیچ کس نفهمید چرا تنها فصل اول و چند قسمت از فصل دوم آن دوبله و پخش شد و بقیه‌ سریال هیچگاه وارد شبکه نمایش خانگی نشد. با این حال همان زمان صحبت‌هایی مطرح بود که تلویزیون قرار است نسخه دوبله آن را از شبکه سه روی آنتن ببرد. این اتفاق تا همین یک ماه و نیم پیش در حد شایعه مانده بود، ولی از اوایل دی ماه پخش نسخه دوبله شده این سریال ۸۱ قسمتی از شبکه نمایش آغاز شد. آن هم درست پس از پایان پخش یک سریال مهم و پرطرفدار دیگر یعنی «خانه پوشالی». به نظر می‌رسد تلویزیون و شبکه نمایش به درک بهتری از سرگرم ساختن مخاطب با محصولات باکیفیت و البته قابل پخش خارجی رسیده باشد، که این البته اتفاق خوش یمنی است. این هفته به بهانه پخش «فرار از زندان» به سراغ معرفی این سریال و بررسی جزئیات آن رفته ایم. شاید برای‌تان جذاب باشد که بدانید پس از ۸ سال قرار است از چند هفته دیگر پخش فصل پنجم آن نیز آغاز شود؛ اتفاقی که از همین الان خیلی‌ها را هیجان زده کرده است.

آن چه اتفاق می‌افتد

کل داستان سریال در همان نامی که برایش انتخاب کرده اند مستتر است، اما اگر بخواهیم خیلی خلاصه داستان چهار فصل را مرور کنیم ماجرا این گونه است: در فصل اول مایکل اسکافیلد، مهندس جوانی است که برادرش لینکلن باروز به جرم کشتن برادر معاون رئیس جمهور به مرگ محکوم شده‌است. مایکل می‌داند برادرش بی‌گناه است و برایش پاپوش دوخته‌اند. او یکی از مهندسان ساخت زندان فاکس ریور بوده که برادرش هم اکنون در آن زندانی است. پس تصمیم می‌گیرد نقشه زندان را روی تن خود خالکوبی کند و راهی زندان شود تا با کمک این نقشه برادرش را از آنجا فراری دهد. مایکل یک سرقت کوچک انجام می‌دهد و با معرفی کردن خودش وارد زندان می‌شود، ولی در آنجا می‌فهمد به تنهایی نمی‌تواند از پس این کار برآید و به این ترتیب شش زندانی دیگر خواسته و ناخواسته همراهش می‌شوند و بالاخره پس از اتفاقات مختلفی که در طول داستان رخ می‌دهد آن‌ها موفق به فرار می‌شوند.

در فصل دوم که دقیقا هشت ساعت پس از فرار زندانی‌ها آغاز می‌شود مخاطب سرنوشت تک تک آن‌ها را دنبال می‌کند. با این که زندانی‌های فراری از هم جدا شده اند، ولی تقریبا همه‌شان به دنبال گنجی ۵ میلیون دلاری در پاناما می‌روند؛ گنجی که در زندان متوجه وجود آن شده‌اند. در این بین سازمان امنیت یک نفر را مامور می‌کند به دنبال مایکل و لینکلن راه بیفتد؛ چون معتقدند این دو نفر قصد سوءقصد به جان رئیس جمهور را دارند. از آن طرف سارا تانکردی پزشک زندان فاکس ریور هم که در فصل اول به مایکل علاقه مند شده بود و حتی به فرار آن‌ها از زندان کمک کرد پس از کشته شدن پدرش توسط ماموران دولتی به مایکل می‌پیوندد تا انتقام پدرش را بگیرد. لینکلن به دنبال نجات پسرش ال جی می‌رود و مایکل به پاناما یعنی همان محل مخفی شدن گنج می‌رسد. او در آنجا با به گردن گرفتن قتلی که سارا انجام داده خودش را تسلیم می‌کند و این بار زندانی زندان «سونا» در پاناما می‌شود.

در فصل سوم مایکل در زندان «سونا» متوجه می‌شود سازمان امنیت ملی سارا و پسر برادرش لینکلن را که ال جی نام دارد گروگان گرفته است. آن‌ها برای رها کردن این دو نفر از مایکل می‌خواهند نقشه فراری بکشد تا جیمز ویسلر یکی از افراد این سازمان که در زندان سونا گرفتار شده از آنجا بگریزد. مایکل این بار هم مجبور است برای کامل کردن نقشه‌اش از یک سری زندانی جدید هم کمک بگیرد. او بالاخره موفق به فرار می‌شود، ولی به او خبر می‌دهند با این که ال جی آزاد شده اما سارا را کشته‌اند.

سرانجام در فصل چهارم مایکل از پاناما به آمریکا برگشته و درصدد انتقام مرگ سارا است، اما خبردار می‌شود که او زنده است. مایکل مجبور می‌شود برای خلاص شدن از وضعیتی که در آن گرفتار است و نابودی سازمانی که مدام به دنبال کشتن خودش و لینکلن است، با فردی به نام دانالد سلف معامله‌ای کند. این معامله از این قرار است که او باید  فهرست سیاهی از سازمان امنیت موسوم به «سیلا» را به دست آورد. او طی نقشه ماهرانه‌ای و با کمک دوستان جدید و قدیمی‌اش موفق به انجام این کار می‌شود، اما دانالد سلف با فروختن این فهرست به گروه‌های مافیایی دردسر زیادی برای مایکل و برادرش رقم می‌زند. در این فصل بسیاری از شخصیت‌های اصلی کشته می‌شوند و مایکل و برادرش مسائل تکان دهنده‌ای را درباره گذشته‌شان می‌فهمند. سرانجام مایکل موفق به نجات سارا می‌شود و با او ازدواج می‌کند، اما یک اتفاق ناگهانی همه چیز را به هم می‌ریزد و پایانی غافلگیرکننده را برای سریال رقم می‌زند.

آیا فرار از زندان فقط سرگرم کننده است؟

شاید در نظر اول «فرار از زندان» یک سریال اکشن- جنایی صرف به نظر آید و مخاطب از تماشای آن تنها به عنوان یک محصول سرگرم کننده لذت ببرد. البته همین طور هم هست، صحنه‌های اکشن و تعقیب و گریزهای سریال کم نقص است. با این حال، این سریال لایه‌های زیرینی هم دارد که حاوی نکات مهمی است و به مسائل حساسی در زمینه‌های مختلف می‌پردازد. اولین نکته شاید این باشد که در «فرار از زندان» گذشته زندانیانی که نقش‌های تعیین کننده‌ای در مقاطع مختلف سریال دارند، مقابل چشم مخاطب قرار می‌گیرد و در بیشتر این موارد ،مخاطب با کودک، نوجوان و یا جوانی در سال‌های گذشته مواجه می‌شود که زندگی اش هیچ شباهتی به مجرمی که امروز در زندان است ندارد. این همان نکته‌ای است که جرم‌شناسان در سراسر جهان بر آن تاکید دارند، این که هر آدمی در ذات خود مجرم نیست و باید دید جرم و جنایتی که انجام داده از انحراف در کدام بخش زندگی گذشته او نشات گرفته است. «فرار از زندان» در نشان دادن دلایل مجرم شدن این زندانی‌ها به دلایل و نکته‌های متعددی اشاره می‌کند که همگی ریشه در مسائل سیاسی- اجتماعی روز کشور آمریکا دارد. البته اگر وسعت دید خود را کمی بالاتر ببریم، پی می‌بریم که این مسائل هم صرفا مخصوص آمریکا نیست و می‌توان آن را به هر نقطه‌ای از جهان تعمیم داد. نکته دیگر موجود در «فرار از زندان» نقدهای شدید آن به سامانه قضایی و امنیتی کشور آمریکاست. سریال نشان می‌دهد که فساد و بی‌عدالتی جاری در سامانه قضایی آمریکا و منفعت طلبی‌های پنهان  افراد با نفوذ و قدرتمند آن می‌تواند به راحتی زندگی شهروندان عادی را تحت تاثیر قرار دهد و آن‌ها را به سمت و سویی بکشاند که تبدیل به خطری بالقوه شوند. مخاطب با دقت در مراودات و کنش‌های سازمانی که مدام در پی یافتن دو برادر اصلی داستان است، می‌تواند ما به‌ازاهای متعددی را در جامعه واقعی آمریکا پیدا کند.

نکته سوم موجود در زیر لایه‌های داستان، تاکید آن بر اهمیت خانواده است. اگر تماشاگر سریال بوده اید یا پس از خواندن این مطلب خواهید شد، به این نکته کاملا دقت کنید. آن چه در طول سریال مدام از سوی شخصیت‌های اصلی داستان برای حفظ و دوری آن‌ها از خطر تلاش می‌شود، خانواده است. تاکید بر اصل و حفظ خانواده یکی از مهم‌ترین نکات مطرح شده در سریال است و اگر دقت کنید ماجرای سریال دقیقا از جایی شروع می‌شود که یک برادر تصمیم به نجات برادر بی‌گناهش می‌گیرد آن هم به قیمت زندانی شدن خودش. شاید وجود همین سه نکته کافی باشد تا سریال «فرار از زندان» را صرفا یک سریال سرگرم کننده ندانیم.

مشخصات سریال

فصل‌های اول تا چهارم سریال «فرار از زندان» مابین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ ساخته شده  و فصل پنجم هم در سال ۲۰۱۶ تولید شده و چند هفته دیگر پخش آن آغاز می‌شود. ایده اولیه این سریال از نظر مسئولان شبکه «فاکس» آن قدر کشش لازم را نداشت که بتوان از آن سریالی چند فصلی بیرون کشید. به همین دلیل در ابتدای امر یعنی سال ۲۰۰۳ با ساخت آن مخالفت کردند، اما موفقیت‌های خیره کننده دو سریال «لاست» و «۲۴» در جذب مخاطب باعث شد مدیران این شبکه کمی در تصمیم خود تجدید نظر کنند و اجازه دهند فصل اول سریال در ۱۳ قسمت ساخته شود. استقبال کم نظیر مخاطبان در هفته ابتدایی پخش سریال به قدری بالا بود که بلافاصله ۹ قسمت دیگر نیز به فصل اول اضافه شد. جالب است بدانید ابتدا قرار بود استیون اسپیلبرگ ؛ کارگردان سرشناس آمریکایی پیش از آن که به سراغ ساخت فیلم «جنگ دنیاها» برود بر اساس ایده اولیه «فرار از زندان» مینی سریالی ۱۴ قسمتی بسازد که از شانس خوب پل شیورینگ، خالق اصلی سریال این اتفاق رخ نداد و پس از مدتی مسیر برای ساخت سریالی ۴ فصلی هموار شد.

پل شیورینگ خالق این سریال چهره کم کاری است و مهم‌ترین اثر او در دنیای فیلم و سریال همین «فرار از زندان» است. اوسرپرست نویسندگان سریال هم هست و در نگارش ۸۱ قسمت این سریال ۱۱ فیلم نامه نویس با او همکاری کرده‌اند. بیش از سی کارگردان قسمت‌های مختلف ۴ فصل این سریال را کارگردانی کرده‌اند. این سریال دو بار نامزدی در گلدن گلوب را برای بهترین سریال و بهترین بازیگر نقش اصلی مرد دارد. فصل اول «فرار از زندان» با داشتن ۹٫۲ میلیون و فصل دوم با داشتن ۹٫۳ میلیون بیننده اولیه از رکوردداران تعداد مخاطبان در شبکه «فاکس» و از پرمخاطب‌ترین سریال‌های دهه اول قرن بیست و یکم به شمار می‌رود. به‌طور متوسط برای ساخت هر قسمت از این سریال ۱٫۵ تا ۳ میلیون دلار هزینه شده که بودجه مجموع سریال برای آن سال‌ها رقم سرسام آوری است. گروه تولید این سریال برای ساخت قسمت‌های مختلف به شهرها و ایالات متعددی سفر کردند؛ از تورنتوی کانادا، ووداستاک، شیکاگو و میامی گرفته تا ایلینوی، پنساکولا، دالاس و کشور پاناما. یکی از صحنه‌های زندان در بخشی از زندان‌های واقعی اطراف شیکاگو گرفته شده و بخش‌هایی نیز در زندان‌های متروکه واقع در پاناما، ایلینوی و تگزاس.

هنر یک ایرانی موفق

شاید جالب‌ترین بخش سریال «فرار از زندان» برای ایرانی‌ها حضور یکی از موفق‌ترین هنرمندان ایرانی تبار سال‌های اخیر در این سریال باشد. رامین جوادی آهنگساز ۴۳ ساله ایرانی تبار که سال‌هاست در‌هالیوود مشغول به کار است، موسیقی متن این سریال موفق را ساخته‌است. کار جوادی در این سریال آن قدر مورد توجه قرار گرفت که حتی نامزد جایزه بهترین موسیقی متن از «امی»؛ معتبرترین جایزه تلویزیونی آمریکا هم شد. جالب است که رامین جوادی آن سال‌ها چندان اعتقادی به موفق شدن در کارهای تلویزیونی نداشته و معتقد بوده باید تمرکز اصلی خود را روی ساخت آثار سینمایی بگذارد، اما با اصرار مدیر برنامه‌هایش تصمیم می‌گیرد پای مذاکره با تهیه کننده‌های سریال بنشیند. جوادی پس از دیدن بخش‌هایی از سریال از کیفیت بالای آن حیرت زده می‌شود و همزمان تهیه کننده‌های سریال هم می‌پذیرند که ساخت موسیقی متن «فرار از زندان» را به این آهنگساز جوان و کمی هم تازه‌کار بسپارند.

نتیجه کار همه را غافلگیر کرد. بعد از این سریال بود که درهای موفقیت به روی جوادی باز شد و او آرام آرام تبدیل به یک آهنگساز موفق و قابل اعتنا در سینما و تلویزیون شد. این موفقیت تا بدان جا پیش رفته که امروز در کارنامه این آهنگساز آثار مهم و پرمخاطبی چون فیلم‌های «Iron Man» و «Pacific Rim» و سریال‌های پربیننده‌ای چون «Game of Thrones»، «Westworld»، «Person of Interest» و «Flashforward» دیده می‌شود. خیلی‌ها معتقدند آینده‌ای به مراتب درخشان تر از این در انتظار آهنگساز خوش ذوق ایرانی است و اگر جوادی مسیر فعلی را با همین موفقیت طی کند در آینده جایگاه بالایی در بین آهنگسازان معتبر جهان خواهد داشت.

فراری‌های محبوب

در «فرار از زندان» بیش از ۱۲۰ بازیگر اصلی و فرعی حضور دارند. در میان این ۱۲۰ بازیگر دومینیک پرسل(لینکلن باروز)، ونتورث میلر(مایکل اسکافیلد) و آمائوری نولاسکو(فرناندو سوکره) بازیگرانی هستند که در هر ۸۱ قسمت سریال حضور دارند. پس از آن‌ها رابرت نپر(تئودور بگول) با ۸۰ قسمت، سارا وین کالیز(دکتر سارا تانکردی) با ۷۱ قسمت، وید ویلیامز(برد بلیک) با ۶۷ قسمت ویلیام فیچتنر(آلکس ماهون) با ۵۹ قسمت، پل ادلیستن(پل کلرمن) با ۴۶ اپیزود و مارشال آلمن(ال.جی باروز) با ۴۰ قسمت، بیشترین حضور را به عنوان بازیگر در این سریال دارند. اما شخصیت‌های اصلی چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ در ادامه آن‌ها را مرور می‌کنیم.

مایکل اسکافیلد

بار اصلی داستان روی دوش این مهندس جوان است. مهم‌ترین خصوصیت مایکل استعداد عجیب او در کشیدن نقشه فرار و تسلط او به اجرای نقشه‌هایی بسیار پیچیده است. مایکل آدم بسیار مهربانی است و هر کجا که بتواند به آدم‌های اطرافش بدون توجه به گذشته آن‌ها کمک می‌کند. در طول داستان همین موضوع باعث می‌شود آسیب‌های جدی ببیند. مایکل در طول داستان با وجود همه اتفاقاتی که برایش رخ می‌دهد هیچگاه از انسانیتی که همیشه همراه اش بوده دست نمی‌کشد و دست آخر همین انسانیت هم سرنوشت غریبی برای او رقم می‌زند.

لینکلن باروز

همه ماجراها به خاطر او آغاز می‌شود. مرد تنومندی که زندگی شخصی بسیار سختی داشته اما همیشه و در بدترین شرایط دست از حمایت برادر کوچک خود بر نداشته است. لینکلن مردی است که وقتی مغز پیچیده مایکل نمی‌تواند او را در برابر بعضی خطرها محافظت کند با زور بازوی خود به کمکش می‌رود. شاید شیرین‌ترین اتفاقی که در طول داستان برای لینکلن رخ می‌دهد ترمیم رابطه او با پسرش ال.جی است.

فرناندو سوکره

در سریال‌هایی مثل فرار از زندان همیشه یک رفیق و دوست با معرفت که در مواقع بزنگاه به کمک شخصیت اصلی بیاید، وجود دارد؛ درست مثل فرناندو سوکره. مرد تیره پوستی که تمام هدفش برای فرار از زندان نجات دادن نامزدش از چنگال مردی است که قرار است به زور با او ازدواج کند. او که فرار و نجات زندگی نامزدش را مدیون مایکل است، در مواقع بسیار حساس به فریاد شخصیت اصلی سریال می‌رسد.

سارا تانکردی

او دختر فرماندار و پزشک زندان فاکس ریور است که به مایکل علاقه زیادی دارد. سارا تلاش می‌کند با استفاده از نفوذ پدرش به مایکل و لینکلن برای خلاص شدن از زندان کمک کند، اما این اتفاق نمی‌افتد و در نهایت تصمیم می‌گیرد خودش دست به کار شود. فرار زندانی‌ها باعث بیکار شدن او و اعتیادش به مواد مخدر می‌شود، اما مرگ پدرش توسط دولت ، او را به زندگی برمی گرداند و تصمیم می‌گیرد هر طور شده با همراهی مایکل انتقام پدرش را بگیرد. اتفاقات داستان باعث تغییرات زیادی در شخصیت سارا می‌شود و این تغییرات حتی او را هم مجبور به آدم کشتن می‌کند. سارا محبوبترین شخصیت زن سریال است.

آلکس ماهون

احتمالا پیچیده‌ترین شخصیت سریال است. آدمکشی حرفه‌ای و بی‌رحم که از فصل دوم وارد ماجرا می‌شود. او مامور پیدا کردن ۸ زندانی فرار کرده از زندان فاکس ریور است. آلکس مصرانه به دنبال قتل همه این هشت نفر است آن هم به دو دلیل؛ اول این که اگر در این کار موفق نشود خانواده اش توسط سرویس مخفی سازمان امنیت به قتل می‌رسند و دوم این که او پیش از این یک‌بار یک زندانی فراری را از دست داده و این مسئله عقده روانی عجیبی در او به وجود آورده است. با این حال بر اثر یک اتفاق او در فصل چهارم از یک ضدقهرمان بی‌رحم تبدیل به قهرمان مهمی در داستان می‌شود.

برد بلیک

او نگهبان زندان در فصل اول است و پس از فرار زندانی‌ها از کار برکنار می‌شود. او در فصل دوم برای دستگیر کردن فراری‌ها و به دست آوردن گنج ۵ میلیون دلاری روانه پاناما می‌شود، اما در آنجا دستگیر می‌شود و با مایکل به زندان می‌افتد. مایکل که از ذات خراب بلیک خبر دارد در فرار از پاناما سر او را کلاه می‌گذارد. بلیک در نهایت از زندان فرار می‌کند و در فصل چهارم برای پیدا کردن سیلا همراه مایکل راه می‌افتد، اما سرنوشت خوشی پیدا نمی‌کند.

تئودور بگول

یک زندانی روانی که هیچ هدفی در زندگی ندارد جز خرابکاری و جنایت. او که در کودکی زندگی آشفته‌ای داشته در فصل یک مایکل را تهدید می‌کند که اگر او را فراری ندهد نقشه اش را لو می‌دهد و مایکل مجبور می‌شود او را همراه خودش ببرد. بگول یک منفعت طلب دیوانه است که با شانس عجیبی که دارد مدام از مرگ می‌گریزد و دست آخر هم چیزی جز رفتن پشت میله‌های زندان نصیبش نمی‌شود. البته روانی بودن او در برخی موارد حسابی به نقشه‌های مایکل کمک می‌کند.

منبع: مجله همشهری شش و هفت