Harakiri (هاراگیری)

• 1962
• ژاپن
• اکشن, تاریخی, درام
• 133 دقیقه
• ژاپنی
• Not Rated

یک سامورایی سالخورده به خانه لردی می رود و از او تقاضای مکانی شرافتمند برای خودکشی می کند.اما وقتی او درباره یک سامورایی جوان که قبل از او در آنجا بوده سوال می کند همه چیز تغییر می کند...

نقد و بررسی فیلم به قلم Roger Ebert (راجر ایبِت)

نشریه شیکاگو سان تایمز

نمره 10 از 10

همان‌طور که می‌بینید، سایتو از تسوگومو می‌خواهد که پشیمان شود اما با این جواب تسوگومو مواجه می‌شود: “نگران نباش، من حتماً مراسم را انجام می‌دهم… اما قبل از آن اجازه می‌خواهم که داستانی را برای شما و ملازمانتان تعریف کنم…” هاراگیری اثری از ماساکی کوبایاشی، (کارگردان فیلم مشهور “کوایدان”)، در سال 1962 اکران شد. “کوایدان” که مجموعه ای از داستان‌های مربوط به ارواح است، جزو زیباترین فیلم‌هایی است که دیده‌ام. کوبایاشی همچنین خالق سه‌گانه ” شرایط انسان (1959-1961) ” است که از نفوذ سنت Bushido بر زندگی ژاپنی‌ها و چگونگی تأثیر آن بر جنگ جهانی دوم بحث می‌کند. و ساخته دیگر او “Samurai Rebellion (1967)” در مورد مردی است که ننگ و ظلم بالادستی‌اش را در مورد همسرش نمی‌پذیرد. تم همیشگی کوبایاشی که به وضوح در “هاراگیری” هم قابل مشاهده است، درباره فرد متعصب و پابند به رسومی که معتقد است رعایت بعضی از ارزش‌ها خیلی واجب‌تر از اهمیت زندگی است. این رسوم سامورایی در سیاست نظامی ژاپنی هم ریشه کرده به طوری که ما خودکشی خلبانان Kamikaze[2] و خودکشی سربازانشان را در موقعیت‌های حساسی که راه فرار نیست مشاهده می‌کنیم که این از همان روح سامورایی و باور مرگ با افتخار در آنان نشأت می‌گیرد. برای مثال، “Yukio Mishima” از رمان نویسان مدرن ژاپنی، هنگامی که در سال 1970 در جنگ گردان تحت فرمان خود را بر اثر یک تصمیم ناعاقلانه در معرض شکست دید، مرتکب seppuku (همان خودکشی) شد تا آبروی ازدست‌رفته امپراطوری را باز یابد. نویسنده و کارگردان آمریکایی “Paul Schrader” فیلمی با نام “Mishima: A Life in Four Chapters (1985)” بر اساس زندگی او ساخته است. ابتدای فیلم شباهت نسبی با فیلم “Rashomon” دارد که در آن شخصی شروع به نقل یکی از نسخه‌های داستانی می‌کند که برای آن 4 نقل‌قول متفاوت وجود دارد. اما کوبایاشی فیلمی ساخته که در آن تنها یک روایت درست وجود دارد و آن بستگی به شما دارد که با دیدگاه کدام طرف در فیلم موافق باشید. حق با کیست؟ سایتو که نمی‌خواهد عمارت “آیی” تبدیل به یک خیریه برای افراد سودجو شود یا تسوگومو که سایتو و ملازمان عمارت را وادار می‌کند تا به داستان چیجیوا و شمشیر چوبی او گوش فرا دهند.

مسلماً من نباید داستانی را که تسوگومو درباره چیجیوا تعریف می‌کند برای شما بازگو کنم. تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که داستان تلخ و ناراحت‌کننده‌ای است. او شرح می‌دهد که چیجیوا مردی نبود که به دلیل ترس، تقاضای تأخیر در انجام مراسم را داشته باشد بلکه او مردی بود که شرافت حقیقی‌اش، سایتو و تمام قدرت طلبان بوروکرات را حقیر و پست می‌کند. گاهی اوقات انجام کار درست نسبت به آیینی سنتی شجاعت بیشتری می‌طلبد. “هاراگیری” فیلمی درباره اخلاقیات است که حرفش این است، لازم است گاهی اوقات فردی را بهتر بشناسیم تا این که بخواهیم بر اساس رفتار او در موردش نتیجه‌گیری کنیم. شیوه روایت داستان، احساسات را درگیر می‌کند. سه بار تسوگومو اجازه می‌خواهد شمشیرزنی که قرار است او را خلاص کند را انتخاب کند. سه بار نگهبان برای یافتن آن‌ها به دم در خانه‌شان می‌رود اما هر بار با این گفته که فرد موردنظر بیمار است تنها باز می‌گردد. اما تسوگومو که آنان را می‌شناسد تعجب نمی‌کند و دلیل این که آن‌ها خود را به مریضی زده‌اند برای جمع بازگو می‌کند و از ترس درونی آن‌ها پرده برمی‌دارد. این صحنه از دراماتیک‌ترین لحظه‌های کل فیلم‌های سامورایی است. از تأثیر زندگی خود کوبایاشی کارگردان بر اخلاقیات شخصیت اصلی فیلم، تسوگومو، نمی‌توان چشم پوشی کرد. او در طول عمرش یک صلح‌طلب بود، اما نه به این معنا که از انجام خدمات نظامی امتناع کند بلکه او دوست داشت که به عنوان یک سرباز وظیفه خدمت کند تا به‌عنوان یک افسر رسمی. این فیلم سیاه‌وسفید باظرافت ساخته و فیلم‌برداری شده است تا به زیبایی ارزش‌های درونی‌اش را آشکار کند. دوربین غالباً نمای POV سایتو را نشان می‌دهد که روی پله‌های محوطه اجرای مراسم ایستاده درحالی‌که به ملازمان خود و تسوگومو نگاه می‌کند. سپس به یک نمای POV از تسوگومو تغییر جهت می‌دهد که به سایتو می‌نگرد. شات های زاویه‌دار از نگاه بینندگان است که در حاشیه قرار دارند و به سخنان رییس خاندان و تسوگومو گوش می‌دهند. سپس درصحنه مبارزه با شمشیر از دوربین روی دست استفاده شده است تا قواعد سنتی فیلمبرداری شکسته شود. در این صحنه مردان عمارت “آیی” با قلب‌هایی سنگی بدون ترحم و دلسوزی برای داستان چیجیوا به سوی تسوگومو حمله می‌برند، این مردان، زاده و تربیت شده‌اند تا قلب‌هایی این چنینی داشته باشند. اولین تصویری که در فیلم نمایش داده می‌شود سؤالاتی را در ذهن بینندگان ایجاد می‌کند. ما در این سکانس نمایی از یک لباس زرهی خالی، مشاهده می‌کنیم که سمبل و نماد عمارت “آیی” و گنجینه سنت‌های اجداد این خاندان است. سرانجام این نماد توسط تسوگومو هتک حرمت می‌شود. هنگامی‌که ما به دلیل‌تراشی عاری از احساسات سایتو گوش فرا می‌دهیم، می‌توانیم سخنان او را با بیشتر مناقشات سیاسی اخیر تطبیق دهیم. مناقشاتی که با وجود نظریه‌های سفت و سخت اقتصادی، بهانه خوبی برای نادیده گرفتن رنج و درد انسان‌های عصر ما شده است.

Bunshido-1: سنت اخلاقیات و مرام سامورایی‌ها که هاراگیری بخش جداناشدنی از آن است.

Kamikaze-2: خلبانان از جان گذشته ژاپنی.

اختصاصی نقد فارسی

مترجم: بابک مؤیدزاده