The Grandmaster (استاد اعظم)

• 2013
• هنگ کنگ
• اکشن, بیوگرافی, درام
• 130 دقیقه
• ماندارین
• PG-13

داستان فیلم در مورد استاد هنرهای رزمی،ایپ من است؛مردی که استاد بروس لی بود و او را آموزش داد و ...

نقد و بررسی فیلم به قلم Andrew O'Hehir (اندرو اوهِهیر)

نمره 8 از 10

تعیین این که “The Grandmaster/استاد اعظم” چه نوع فیلمی است مشکل است.آیا یک فیلم هنرهای رزمی بزرگ است یا شاهکاری تلفیقی به سبک “Crouching Tiger,Hidden Dragon/ببر خیزان،اژدهای پنهان” (پر فروش ترین فیلم خارجی زبان تا کنون)،یا شاید صرفا زندگی نامه ایپ من (اولین استادی بود که کونگ فوی وینگ چان را به طور عمومی آموزش داد.او شاگردان زیادی در هنگ کنگ داشت که هر کدام به نوبه خود استادان معروفی شدند،مشهورترین آن ها بروس لی است) باشد؟رزمی کار افسانه ای که بعدها استاد بروس لی شد.جواب این سوال کمی پیچیده است.مبارزات فیلم به لطف طراحی یون وو پینگ،پدر خوانده سینمای رزمی هنگ کنگ،چشم نواز هستند.لونگ و ژنگ با این که بیش تر بازیگر هستند تا رزمی کارانی حرفه ای اما از طرفی تجربه زیادی هم در این سبک دارند که می توان از این میان به حضور مشترک یازده سال پیش آن ها در فیلم “Hero/قهرمان” اشاره کرد.

اما صحنه های اکشن فیلم،آن طور که در فیلم های هنرهای رزمی معمول است،مقصود نهایی وانگ در “The Grandmaster/استاد اعظم” نیستند.این صحنه ها تنها ابزاری در خدمت داستان فیلم هستند و از آن ها برای کشاندن طبع زیبا و شاعرانه فیلم به قلمرو جسم استفاده شده است.سینمای رزمی همواره شباهت و اشتراکات زیادی با رقص باله داشته است و این فیلم با در هم شکاندن پوسته مردانه هنرهای رزمی،مرز و تفاوت این دو را از میان برداشته است.از سه صحنه مبارزه مهم موجود در فیلم تنها یکی از آن ها به روش مرسوم و معمول پایان می یابد که در آن نقش منفی فیلم خرد و خمیر و شکسته بر خاک افتاده است.در دو تا از این صحنه ها پیروز مبارزه زن است؛گانگ ار (ژنگ)،زنی خون سرد که وارث یک نوع هنر رزمی مخفی از شمال چین است.یکی از آن ها بیش تر به رقصی عاشقانه شبیه است که در انتهای آن گانگ ار و ایپ من (لونگ) به زحمت از بوسیدن یک دیگر خودداری می کنند.در دیگر صحنه شاهد رویارویی دورادور و فلسفی بین ایپ و پدر گانگ ار،گانگ یوشن (ونگ کینگ شان)،استاد قابل احترام کونگ فو شمالی هستیم که این صحنه عاری از هر نوع خشونت فیزیکی را می توان قلب فلسفی فیلم دانست.

با توجه به موضوعات مبهم پیرامون زندگی ایپ من،وانگ و گروه نویسندگان تا حدودی تلاش کرده اند به وقایع حقیقی زندگی ایپ من وفادار بمانند و از ساخت فیلمی پر از افسانه سازی ها،تبلیغات و صحنه های اکشن به سبک فیلم های دانی ین یعنی “Ip Man/ایپ من” و “Ip Man 2/ایپ من 2” اجتناب کرده اند،اما در کل نمی توان آن چه “The Grandmaster/استاد اعظم” ارائه می دهد را بر اساس واقعیت ها دانست.فیلم در چین رویایی و دل خواه وانگ اتفاق می افتد،چینی که ساخت آن در استدیوهای فیلم سازی هنگ کنگ آن را بیش از پیش مصنوعی کرده است.فوشان،شهر زادگاه ایپ که در جنوب چین واقع شده در فیلم عمدتا یا با تصاویری از خیابان هایش نشان داده شده و یا با تصاویری از درون فاحشه خانه ای پر زرق و برق و قدیمی که وسایل و لوازم درونش دائما بر اثر دعواها و فنون کونگ فو در حال شکسته شدن است و زادگاه گانگ ار در شمال نیز دشتی دائما پوشیده از برف است که تنها در انتظار حمله چنگیز خان و مغول ها به سر می برد.

در فیلم شاهد داستان به شهرت رسیدن ایپ من،ماجرای عشقی او با گانگ ار و گسترش سبک هنر رزمی وینگ چان او در چین شلوغ و پر سر و صدای قرن بیستم هستیم.حمله ژاپن در دهه 1930 تنها در پس زمینه دیده می شود و خبری از سایر اتفاقات تاریخی آن دوره نیست.ایپ من واقعی افسر پلیسی در چین پیش از انقلاب بود که در سال 1949 مجبور شد به هنگ کنگ تحت کنترل بریتانیا برود،(و بعدها به بروس لی آموزش رزمی داد) زیرا از اعضای حزب ملی خلق چین به رهبری چیانگ کای شک بود که مقابل مائو زدونگ و حزب کومونیست قرار داشت.به دلایلی که کاملا مشخص اند به نفع فیلم سازان نبوده که صحبتی از این مسائل در فیلم وجود داشته باشد.در عوض فیلم بیش تر روی دوئل نیمه دوستانه او با گانگ یوشن و رابطه عاشقانه حل نشده او با گانگ ار که نگهبان میراث پدرش است تمرکز کرده است.

از آن جا که نسخه 130 دقیقه ای فیلم که زمستان گذشته در چین به نمایش در آمد و نسخه اندکی کوتاه تر آن که در فستیوال فیلم برلین به نمایش در آمد را ندیده ام،دقیقا نمی دانم که کمپانی “Weinstein/وینستین” قصد دارد نسخه جدیدتر فیلم را در آمریکا منتشر کند یا نه،نسخه ای که کوتاه تر است و یک راوی به آن اضافه شده که به نظر زیاد مناسب نمی آید.دیوید ارلک از Film.com چنین فکر می کند اما ماجرا پیچیده تر از این است،زیرا برخی از صحنه ها که به گفته ارلک از نسخه آمریکایی حذف شده بودند را در نمایش فیلم در نیویورک دیدم.در مورد نسخه آمریکایی می توان این گونه استنباط کرد که “Harvey Weinstein/هاروی وینستین،موسس این کمپانی” گلی زیبا را چیده و آن را در مشت زمختش له کرده است،اما یادمان نرود خود وانگ کارگردانی وسواسی با تفکری هنری جیمز گونه است که معمولا نمی تواند در مورد نسخه نهایی فیلم هایش تصمیم بگیرد.(همان طور که ارلک اشاره می کند او بعد از چهارده سال نسخه جدیدی از فیلم “Ashes Of Time/خاکستر زمان” محصول 1994 منتشر کرده است)

تمامی نشانه ها حاکی از آن هستند که نسخه 108 دقیقه ای “The Grandmaster/استاد اعظم”،مثل تمام نسخه های قبلی دست پخت خود وانگ است.(نسخه چینی فیلم روی سایت آمازون در قالب DVD و Blu-Ray در دسترس است و افرادی که با کارهای وانگ آشنا هستند احتمالا از دیدن نسخه چهار ساعته فیلم هم تعجب نخواهند کرد!) اگر خط روایی این نسخه فیلم شلوغ و در هم باشد تقصیرها گردن خود او است اما خط روایی هیچ گاه نقطه قوت فیلم های او نبوده است.فیلم برداری فیلیپ لی سورد (او جای فیلم بردار قدیمی وانگ،کریستوفر دویل را گرفته است) “The Grandmaster/استاد اعظم” را به مجموعه ای از نقاشی های استادانه و موزون تبدیل کرده که بعضی از آن ها صحنه های نبرد هستند.در فیلم شاهد بازی شدیدا کنترل شده لونگ در نقش مردی هستیم که همه چیز به جز مفهوم رسالتش را از دست می دهد و ژنگ را زیباتر از همیشه در نقش قهرمان زنی محزون می بینیم که از همه چیز به جز شرافت خانوادگی اش می گذرد.نقطه ای در فیلم هست که گانگ پی می برد افرادی که ادعا می کنند هیچ افسوس و حسرتی ندارند در واقع از رویارویی با حقیقت فرار می کنند،سخنی کوتاه که به نوعی بیان گر روی کرد وانگ نسبت به عشق،سینما و زندگی است.

در آخر باید اذعان کنم که “The Grandmaster/استاد اعظم” از دید من نه فیلمی درباره ایپ من و نه هنرهای رزمی است.شاید فیلمی در باب آسیب های روانی در چین قرن بیستم باشد یا شاید تصاویری شکوه مند و بی ربط از مردمی که چای می نوشند و از تنهایی می میرند.این مطمئنا بهترین اثر وانگ نیست،شاید شاهکاری باشد که عموم آن را درک نمی کنند یا فیلمی شکست خورده و در عین حال شکوه مند.تنها چیزی که می دانم این است که فیلم مرا در خود فرو برد و حتی اگر مدتش دو برابر و اتفاقاتش نصف بودند باز هم آن را دوست می داشتم.

اختصاصی نقد فارسی

مترجم:رضا اسدی