Chappie (چپی) + بازبینی تصویری

«چپی/Chappie»، جدیدترین اثر علمی تخیلی نیل بلومکمپ، کارگردان اهل آفریقای جنوبی، نه تنها اثری ناامید کننده است، بلکه اصلاً خوب از آب در نیامده است. به نظر می‌رسد که فیلمساز مجازهای چند فیلم علمی تخیلی شاخص را برداشته، آن‌ها را داخل مخلوط کن ریخته و دست آخر آش شله قلم کاری از ایده های خام و شخصیت‌های درنیامده به دست آورده است. «چپی» به عنوان ستایشی از هوش مصنوعی ظاهراً کاری به آن داستان همیشگی رسیدن شخصیت‌های مصنوعی به احساس زندگی و زنده بودن ندارد و پای را از عرصه پینوکیوهای پیشرفته فراتر گذاشته است.

«چپی» همچون فیلم پرفروش قبلی کارگردان، «منطقه ۹/District 9» در آینده نزدیک آفریقای جنوبی رخ می‌دهد. اداره پلیس ژوهانسبورگ که از جرم و جنایت‌های افسار گسیخته به تنگ آمده برنامهای را کلید می‌زند که در آن پلیس‌های آهنی در خط مقدم قرار دارند. (به نظر می‌رسد که از قسمت‌های زیادی از «پلیس آهنی / Robocop» به همراه بخش‌های زیادی از «اتصال کوتاه / Short Circuit» در این فیلم استفاده شده است). پدید آورنده این برنامه، دئون ویلسون (با بازی دو پاتل)، توسط رئیس شرکتش، میشل برادلی (با بازی سیگورنی ویور)، تشویق می‌شود- که این کار باعث آزردگی وینسنت مور (با بازی هیو جکمن)، رقیبی که ربات گوزنی شکل غول پیکرش میدان را به پیشاهنگ آهنی باخته است، می‌شود.

دئون، که به هوش مصنوعی علاقمند است، روی یک پیشاهنگ آسیب دیده، که بعداً به چپی (همکاری همیشگی بلومکمپ، شارلتو کوپلی صدای این ربات را تقلید کرده) تغییر نام می‌دهد و بعداً آن را به پسری واقعی و زنده تبدیل می کند. اما چپی به دست نینجا (با بازی نینجا)، یولاندی (با بازی یو لاندی ویسر) و آمِریکا (با بازی خوزه پابلو کانتیلو) می‌افتد. آن‌ها قصد دارند از آن در یک سرقت بزرگ استفاده کنند تا پولی که به سرکرده دزدها، هیپو (با بازی براندون اوره)، بدهکار هستند را به دست بیاورند. چپی خود را در معرض طوفانی از ارزش‌های اخلاقی متناقض می‌بیند (رویکرد دوستانه دئون در برابر دستورات نینجا برای کشتن) و این در حالی است که باتری آسیب دیده‌اش مدام انرژی از دست می‌دهد. در همین زمان وینسنت در دفترش روی حرکت بعدی‌اش کار میکند.

شخصیت‌های جنایتکار کم عمق فیلم با بازی بازیگرانی مانند هیو جکمن، سیگورنی ویور و دو پاتل (بازیگر فیلم «میلیونر زاغه نشین / Slumdog Millionaire») کار چندانی نمی‌توانند انجام دهند. جکمن بیشترین تلاش خود را برای تبدیل شدن به شخصیت انسانی اسنایدلی ویپلش به کار برده است- اما لیاقت او بیشتر از این‌ها است. کاراکتر دِو پاتل شخصیتی فراتر از کدهای اخلاقی و وسواسی ژپتو وار پیدا نکرده است. جالب‌ترین چیز درباره سیگورنی ویور این است که او مجدداً در فیلمی ظاهر شده است که در آن هوش مصنوعی از کنترل خارج می‌شود، اما حضور او روی پرده آن قدر کوتاه است که بتوان آن را حضوری برجسته خواند. بلومکمپ با محدود کردن حضور ستارههای معروفش روی پرده توانسته کار «نینجا» و یولاندی از گروه موسیقی Die Antwood ، که بسیار خام دستانه و نامطلوب بازی می‌کنند، را برجسته نماید. بعد از همه شخصیت چپی قرار دارد، که شاید قصد داشته موجودی بین ایی تی و C3PO دربیاید اما از نظر مخاطب چیزی نزدیک به جار جار بینکس از کار در آمده است.

گرچه فیلمنامه «چپی» دارای مشکلات زیادی است، اما بخش میانی آن به شدت خراب است. در طول این قسمت، چپی به صورت کودکی با عطش یادگرفتن که درس‌های مادرش، یولاندی، و پدرش، نینجا، را حریصانه می‌بلعد نمایش داده می‌شود. سکانس‌ها اغلب طعمی کمدی دارند، که این نشان دهنده کری بسامدی خیره کننده بلومکمپ است، چون نتیجه اخلاقی اجتناب ناپذیر فیلم این است که از این کودک سوء استفاده می‌شود و بعد به حال خود رها می‌شود. در یک صحنه ترسناک، چپی مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد و یک دستش را از دست می‌دهد. «پلیس آهنی» هم صحنههای دلخراش را داشت، اما پل ورهوفن می‌دانست که چگونه از این لحظات برای نتیجه گرفتن استفاده کند. در «چپی»، این صحنهها نابه جا و زشت از کار در آمده‌اند.

بلومکمپ می‌خواهد از «چپی» برای اظهار نظر درباره موضوعات مختلفی مانند کم عمق بودن فرهنگ شرکتی، برخورد جامعه با افرادی که خاص هستند و هم رنگ جماعت نمی‌شوند و ادبار شهروندان درجه سه جامعه استفاده کند. معمولاً، ژانر علمی تخیلی را می‌توان مدیوم خوبی برای چنین مکاشفات تماتیکی در نظر گرفت (که این در مورد «منطقه ۹» و در حد کمتری از «تبعیض / Elysium» صدق می‌کند)، اما روایت «چپی» گوش خراش و ناهنجار است. رویکرد بلومکمپ می‌گوید وقتی می‌شود از پتک استفاده کرد چرا باید سراغ اسکنه رفت. داستان «چپی» هرگز متقاعد کننده نیست- این شخصیت بیش از حد آزار دهنده است و بی میلی بلومکمپ به کاوش زیر سطح چیزهایی مانند اخلاقی بودن قرار دادن وجدان یک انسان در یک بدن مکانیکی مأیوس کننده است. همچنین در فیلم گافهای زیادی وجود دارند که به باور پذیری آن لطمه می‌زنند، مانند وقتی که وینسنت بدون هیچ مشکلی دست به خرابکاری می‌زند و کسی کاری به آن ندارد- آیا در سال ۲۰۱۶ کسی از دوربین‌های امنیتی استفاده نمی‌کند؟

به سختی می‌توان مخاطب اصلی «چپی» را تشخیص داد. در فیلم آن قدر اکشن وجود ندارد که بتواند طرفداران فیلم‌های اکشن پر از جلوههای ویژه را جذب کند. جنبههای اخلاقی‌اش هم آن قدر ضعیف برای طرفداران ژانر علمی تخیلی پرداخت شده‌اند که تنها گوشه چشمی از آن‌ها را به خود جلب می‌کنند. و شخصیت‌های انسانی آن قدر ابتدایی پرداخت شده‌اند که پتانسیل دراماتیک کار را به حداقل رسانده‌اند. در «چپی» خوراک لازم برای فیلم شدن وجود داشته، اما بلومکمپ نتوانسته به خوبی از آن‌ها بهره برداری کند.

اختصاصی نقد فارسی

مترجم: محمدرضا سیلاوی